وقتی کودک دچار تهوع و استفراغ می گردد، چه کنیم؟ - جام پارسی

تهوع بدون استفراغ، استفراغ بدون تهوع و تهوع توأم با استفراغ در بچه ها علائمی هستند که پزشک را به سوی تشخیص بیماری سوق می دهند، چون بیماری هایی که موجب این دو شرایط می شوند علائم خاص خود را دارند.

رنگ استفراغ کودک می تواند به پزشکان یاری کند تا دلیل بروز تهوع و استفراغ کودک را حدس بزنند. وقتی انقباض عضلات معده زیاد می گردد، محتویات آن را با فشار به بیرون می راند و در نتیجه استفراغ اتفاق می افتد. رنگ استفراغ معمولی تا حدودی زرد و به دلیل برگشت صفرا به معده است. در صورتی که رنگ آن کاملا صفراوی یعنی زرد روشن یا سبز باشد می تواند علامت انسداد روده باشد.

گاهی حالت تهوع ممکن است منفرد باشد و بدون بروز هرگونه استفراغی رخ دهد. این حالت برای کودک ناراحت نماینده و معمولا با علائم دیگری مثل افزایش بزاق، افزایش ضربان قلب و تنفس و کاهش تون عضلات معده همراه است.

استفراغ بدون تهوع

گاهی هم استفراغ بدون تهوع است؛ یعنی کودک بدون علائم قبلی ناگهان دچار استفراغ می گردد. در این مواقع باید به علائم افزایش فشار داخل جمجمه که گاهی به دلیل وجود تومور مغزی است، مشکوک شد، ولی به طور کلی دلیل تهوع و استفراغ در بچه ها بسیار متنوع است. علل ممکن است شامل بیماری های نورولوژیک، مسمومیت، گرمازدگی، مسائل گوارشی، حساسیت و مسائل کلیوی و روانی باشد. البته علل تهوع و استفراغ بر اساس سن کودک گروه بندی می گردد.

تهوع و استفراغ در نوزادان و شیرخواران

1. در نوزادان و طی ماه های اول، استفراغ شایع است، اما در صورتی که استفراغ به طور مکرر اتفاق بیفتد و با کاهش وزن، شیر نخوردن و تب مکرر همراه باشد احتیاج به پیگیری دارد.

2. گاهی مادر ها از اینکه نوزادشان در روز اول تولد دچار استفراغ خونی می شوند، نگران هستند، ولی جای نگرانی نیست و خون موجود در استفراغ همان خونی است که کودک هنگام تولد می بلعد. این مسئله با یک یا دو بار شستشوی معده رفع می گردد.

3. مورد بعدی استفراغ بعد شیر خوردن است که دلیل آن بلعیدن هوا طی خوردن شیر است. مادران باید بعد از هر بار شیردهی کودک را وادار به آروغ زدن نمایند. در غیر این صورت کودک بخشی از شیر را بالا خواهد آورد.

4. تهوع و استفراغ در اثر غذا خوراندن بیش از حد به کودک نیز رخ می دهد. چنین بچه های معمولا وزن بالایی هم دارند.

5. انسداد های موجود در دستگاه گوارش نیز باعث استفراغ می گردد. در این بچه ها دفع مدفوع وجود ندارد و شکم برجسته و متورم است.

6. عفونت نیز می تواند موجب تهوع و استفراغ گردد.

7. بیماری های متابولیک ارثی از علل نادر تهوع و استفراغ در نوزادان و شیرخواران است.

8. ریفلاکس به طور طبیعی در ماه های اول تولد وجود دارد و مسئله ای هم ایجاد نمی نماید و با توصیه هایی در خصوص نحوه تغذیه و تغییر شرایط کودک در شیردهی و بعد از آن تا حدود زیادی کنترل شونده است. ریفلاکس هایی که با علائمی مانند سرفه، عدم وزن گیری، شیر نخوردن و ... همراه هستند احتیاج به درمان دارند.

9. حساسیت به پروتئین شیر نیز در برخی از بچه ها، به خصوص آن هایی که از شیر گاو تغذیه می نمایند ممکن است باعث تهوع و استفراغ گردد.

تهوع و استفراغ در بچه ها بزرگ تر

1. شایع ترین دلیل تهوع و استفراغ در بچه ها ویروسی است. چنین بچه های مسئله ای ندارند، ولی به طور ناگهانی دچار استفراغ می شوند. در این بچه ها به تدریج عفونت و تب هم به استفراغ افزوده می گردد.

2. عفونت های چرکی گلو، مننژیت و عفونت ادراری هم از مواردی هستند که می توانند باعث ایجاد تهوع و استفراغ در کودک شوند.

3. در این سن نیز بچه ها ممکن است دچار ریفلاکس شوند که با حالت تهوع همراه است.

4. تو رفتگی روده ها داخل هم که جزو موارد اورژانسی است باعث ایجاد درد، تهوع و استفراغ می گردد.

تهوع و استفراغ در نوجوانان

1. در نوجوانان شایع ترین دلیل تهوع و استفراغ ابتلا به بیماری گاستروآنتریت است. بعلاوه در این سن احتمال عفونت آپاندیس وجود دارد. آپاندیسیت باعث تهوع و استفراغ همراه با درد شدید شکم و دور ناف می گردد.

2. بچه های که نزدیک سن بلوغ قرار دارند دچار تهوع و استفراغ از نوع سایکوژنیک می شوند.

چه زمانی باید کودک دچار تهوع و استفراغ را به پزشک ارجاع داد؟

در صورتی که استفراغ مکرر باشد. به خصوص در نوزادان و بچه ها کم سن ضروری است کودک را به متخصص بچه ها ارجاع داد.

تهوع و استفراغ با رنگ زرد یا سبز، همراه با درد شکم و تب احتیاج به آنالیز دارد.

بچه های که علائم کم آبی دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. برای تشخیص دقیق تر باید به مخاط دهان کودک نگاه کرد و دید که چقدر حالت خشکی دارد. بعلاوه چشم ها گود می گردد و گونه ها بیرون می زند. کودک دچار کاهش حجم ادرار می گردد و ممکن است پوست سرد و افزایش ضربان قلب هم داشته باشد.

تهوع و استفراغی که با تغییر رفتار کودک همراه باشد هم احتیاج به آنالیز بیشتری دارد.

درمان

والدین نباید خوددرمانی نمایند. استفاده از هر نوع دارو های ضد تهوع ممکن است. هر چند ظاهرا داروی بی خطری باشد. دارو های ضد تهوع می توانند در بچه ها علائم ایجاد نمایند. اگر تهوع و استفراغ دلیل خاصی نداشته باشد، بدون درمان هم بهبود می یابد، ولی در صورتی که دارو تجویز گردد و بیماری هم خطرناک باشد، مصرف دارو باعث پنهان کردن علائم می گردد و تاخیر درمانی رخ می دهد. تجویز دارو فقط باید با نظر پزشک معالج باشد.

حتما باید دنبال جبران آب از دست رفته بدن بچه های که سن شان پایین است و استفراغ مکرر دارند، باشیم.

تهوع و استفراغ ناشی از گرمازدگی و مسمومیت غذایی در بچه ها شایع است. این بیماری احتیاج به درمان حمایتی دارد و به مرور و ظرف مدت چند ساعت رفع خواهد شد.

استفاده از نوشابه به عنوان جایگزین آب بدن ممنوع است، ولی آب میوه هایی مانند آب سیب، دوغ، آب معمولی و محلول او آر اس مفید هستند.

غذا های چرب و شیرین باعث تشدید علائم می شوند، چون این دو به مدت طولانی تری داخل معده می مانند.

غذا باید با حجم کم، با قاشق های کوچک به کودک داده گردد. محلول او آر اس نیز بهتر است خنک باشد. معده ناراحت، غذا های سرد را بهتر از غذا های گرم تحمل می نماید.

بچه های که در سنین مدرسه هستند گاهی دچار تهوع صبحگاهی می شوند. این نوع تهوع معمولا ناشی از استرس است، زیرا والدین کودک را با عجله بیدار می نمایند و با عجله هم قصد دارند به او صبحانه بخورانند. این کار تهوع را تشدید می نماید. برای جلوگیری از این عارضه باید کودک اوایل شب بخوابد و صبح زودتر بیدار گردد تا وقت کافی برای حاضر شدن و صبحانه خوردن داشته باشد و استرس کمتری را تحمل کند.

اگر تهوع طولانی باشد حتما باید دلیل اصلی یافت گردد.

*متخصص بیماری های بچه ها و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

پ