سونامی اختلالات روانی؛ پیامد 14 ماه کرونا - جام پارسی

دکتر محمدرضا رئیسی| در روز های اخیر بعضی کارشناسان از پیدایش و گسترش اختلال های روانی حاصل از همه گیری ویروس کرونا، ابراز نگرانی نموده و در خصوص سونامی اختلال های روانی هشدار داده اند.

ناصر قاسم زاده دبیر انجمن حمایت از سلامت روان جامعه از رشد اختلاف های زناشویی، افسردگی، اضطراب و وسواس خبر داده و دکتر محمد حاتمی رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نیز هشدار داده است که مردم و مسئولان باید سونامی اختلالات روانی را جدی بگیرند.

واقعیت این است که از نخستین هفته های اعلام ورود ویروس کرونا به کشور، بسکمک از متخصصان داخلی و خارجی، جنبه های روان شناختی همه گیری بیماری و قرنطینه های طولانی را گوشزد نموده بودند؛ چند ماه پیش در همین رسانه، درخواست کردیم در ستاد ملی مقابله با کرونا، به مسائل روان شناختی دامنگیر مردم توجه و کمیته ای مختص این موضوع با حضور روان شناسان و روان پزشکان تشکیل شود که هنوز خبری نشده است.

اکنون با مرور زمینه های روان شناختی آنچه در بیش از 14 ماه گذشته بر روح و روان مردم رفته است، چند راه حل اجرایی فوری پیشنهاد می شود؛ با امید به آنکه شنیده شود:

1. از نخستین ساعات اعلام رسمی ورود ویروس کرونا، موجی از نگرانی و دلهره جامعه را فراگرفت؛ هشدار های 24 ساعته رسانه ها و مسئولان درباره خطرات ویروس، پیامد های سهل انگاری بهداشتی، عدم رعایت شیوه نامه های بهداشتی و روبروه روزانه با آمار مرگ و بیماریو و بستری، بسکمک از روان ها را آزرده و خسته کرد.

2. در کنار آن بویژه در روز های نخست، استرس کمبود ماسک و الکل، دغدغه ضدعفونی کردن دست ها و اجسام، حضور در مکان های شلوغ و پرجمعیت، روش درست تعاملات اجتماعی و فردی نیز بر وحشت خبر اولیه اضافه نمود.

3. موجی عظیم از نگرانی و نداشتن تجربه مشابه قبلی (از جمله در خصوص کلاس های مدارس و دانشگاه ها، حضور در محیط های کاری) پدیدار شد و عموم مردم را با این پرسش ها روبرو کرد که چه می شود؟ چه باید کرد؟ چه خواهد شد؟ چقدر طول می کشد؟

4. چند ماهی طول کشید که مردم تا حدی به فاصله گذاری اجتماعی خو گرفتند؛ اما به دنبال آن آثار روانی مخرب تنهایی، نداشتن تفریح، گوشه نشینی، میهمانی نرفتن، ندیدن عزیزان و دلنگرانی هایی از این دست، به دغدغه های پیشین اضافه نمود و روز به روز که آمار مرگ ومیر از رسانه ها پخش می شد، هر کسی بیشتر نگران خود و عزیرانش می شد.

5. در کنار آثار ناگوار تعطیلی بعضی مشاغل و کسادی کسب وکارها، غم نان جدی تر و در اوضاع سخت مالی کشور که با تحریم گسترده روبرو است، معضلات نوینی ظاهر شد؛ ناگفته پیداست که حذف هر فرصت شغلی، چه آثار و پیامد های معیشتی و روانی برای فرد شاغل و بستگانش ایجاد کرد.

6. با اعلام خبر کشف و فراوری واکسن، بسکمک از مردم امیدوارانه منتظر خاتمه قرنطینه ها و محدودیت ها بودند که متاسفانه با موج های جدید اوج گیری بیماری روبرو شدند؛ این شرایط که چندین بار تکرار شد، همراه با نارضایتی از کمبود واکسن، سیستم عصبی جامعه را بار ها فرسود و در این میان بعضی رسانه های معاند، کوشش داشتند با القای پیچیدگی اوضاع کرونا در ایران، جامعه را وارد فضای جدیدی از تقابل، کشمکش، استرس، ناامیدی، افسوس و خشم نمایند.

این شرایط تا امروز ادامه داشته و اگرچه دولت با همه توان کوشش کرد کمک های معیشتی را دنبال و بخشی از گروه های هدف را واکسینه کند، اما همچنان معضل کرونا در کنار مصائب معیشتی، اولویت نخست کشور است که احتمالا تا ماه ها ادامه خواهد داشت؛ متاسفانه باید به صراحت و با صدایی رسا اظهار داشت که حتی اگر، تا خاتمه امسال، همه جمعیت کشور واکسینه شوند، تازه باید فکری برای سونامی بیماری های روان کرد که هم اضافه شده و هم تشدید.

در این اوضاع نامعمول، به نظر می رسد از همین امروز باید چاره ای اندیشید تا اوضاع روانی جامعه از کنترل خارج نشده است:

1. در غفلت بعضی مدیران بهداشتی که البته شبانه روز درگیر مداوا و بستری بیماران هستند، لازم است کمیته اضطرار اختلالات روان در ستاد ملی مقابله با کرونا یا ذیل دولت و زیر نظر مستقیم رئیس جمهوری تشکیل شود؛ می توان از ظرفیت علمی معاونت علمی ریاست جمهوری و شخصیت دلسوزی همچون دکتر ستاری استفاده کرد و بخشی از هماهنگی ها را به ایشان و نهاد زیرمجموعه شان سپرد و در کنار آن از تخصص و ظرفیت سازمان بهزیستی بهره برد؛ حضور چند شخصیت ملی متخصص در حوزه روان شناسی، روانپزشکی، جامعه شناسی و مددکاری در این کمیته اضطرار لازم است.

2. همه نهاد ها و انجمن های علمی و تخصصی روان شناسی و روان پزشکی شامل دانشکده های روان شناسی، سازمان نظام پزشکی، سازمان نظام روان شناسی و مشاوره، انجمن روان شناسی ایران، انجمن روان پزشکان ایران و ده ها سمن و نهاد دیگر باید با احساس مسئولیتی مضاعف وارد عرصه شوند و راه حل های فوریتی خود را برای درمان و کاهش آلام روانی جامعه ارائه دهند.

3. نهاد های دینی و مراجع معظم، خطبا و سخنرانان مذهبی می توانند از فرصت منابر و مناسبت ها استفاده نموده و بر رسیدگی اورژانسی به شرایط روانی آحاد جامعه تاکید نمایند و بخشی از خطابه های خود را به لزوم توجه به سلامت روان اختصاص داده و آن را به طور جدی مطالبه نمایند.

4. صداوسیما با انبوهی از شبکه های رادیویی و تلویزیونی می تواند با دعوت از روان شناسان و دیگر متخصصان، سطح آگاهی مردم را نسبت به موضوع مهم بهداشت روان، ارتقا داده و مشاوره های اولیه (و نه نهایی) را به عموم مردم ارائه داده و آن ها را برای پیگیری ادامه درمان، هدایت کند. زیرنویس کردن شماره های اورژانس اجتماعی و بعضی دیگر از نهاد های خدمات روان نیز بسیار لازم است.

5. رسانه های آنلاین و حتی شبکه نمایش خانگی می توانند بخشی از محتوای فراوریات خود را به موضوع های متنوع افسردگی، اضطراب، فوبیا، وسواس و ... اختصاص دهند و در قالب های کوتاه و جاذب، آگاهی مردم را بالا ببرند.

اپراتور های تلفن همراه و بعضی برنامک (اپلیکیشن) ها نیز می توانند همانند تجربه قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی، بخشی از پیامک ها را به آموزش های کوتاه و کاربردی روان شناختی و نیز هشدار به خانواده ها برای توجه ویژه به شرایط روان افراد، اختصاص دهند.

6. در کنار مسئولان و نهاد های رسمی کشور، روان شناسان، روان پزشکان و مشاوران دلسوزی که خوشبختانه تعدادشان کم نیست، لازم است پویشی گسترده را برای ارائه مشاوره های رایگان یا کم هزینه راه انداخته و به سهم خود در این شرایط ویژه، به همنوعان خود کمک رسانند.

7. تجربه کمک های مومنانه و پویش هایی همچون افطاری ساده یا کمک های معیشتی، نشان می دهد جامعه ما ظرفیت بالایی در پویش سازی و کارزار آفرینی دارد؛ می توان از هشتک #سلامت-روان یا عباراتی مشابه آن بهره برد و آن را در شبکه های اجتماعی داغ (ترند) کرد.

یادمان باشد توجه ویژه به سلامت روان جامعه، نه تنها سرمایه گذاری بی فایده و شیک نیست، بلکه فواید آن مستقیم به خود جامعه برمی شود؛ اگر کسی ذره ای در این مورد تردید دارد، می تواند نگاهی داشته باشد به گستره­ خشونت ها، پرخاشگری ها، اختلاف های زناشویی، طلاق ها، بستری ها، آسیب ها به خود، آمار جرم و جنایت و ....

منبع: فرادید