10 فیلم جاسوسی که در تعطیلات عید باید ببینید - جام پارسی

گرچه آثار جاسوسی منحصر به کشوری خاص نیستند اما نگاهی به تاریخ سینما نشان می دهد این فیلم ها در سینمای بریتانیا صندلی ویژه ای داشته و کارگردان هایی مانند آلفرد هیچکاک یا کارول رید آثار شاخصی در این حوزه کارگردانی نموده اند. همچنین مجموعه های بریتانیایی متعددی با موضوع موضوع جاسوسی و سازمان جاسوسی بریتانیا ساخته شده است.

در آثار جاسوسی افسران اطلاعاتی با دشمنان شان مقابله می نمایند و ترس شناسایی آن ها توسط دشمن مخاطبان را در تعلیق نگه می دارد. گاهی اوقات داستان فراتر از همین خط ساده روایی می رود و عناصر یک تریلر سیاسی، فیلمی اکشن یا حتی کمدی را با فیلم جاسوسی در هم می آمیزد.

در ادامه قصد داریم به معرفی 10 اثر شاخص با مضمون جاسوسی بپردازیم که دیدن شان خالی از لطف نیست:

1- زندگی دیگران (The Lives of Others)

فلوریان هنکل فون دونرسمارک کارگردان آلمانی گزیده کار تا به امروز تنها سه فیلم بلند کارگردانی نموده. معروف ترین اثر این کارگردان که اولین فیلم بلند او بود زندگی دیگران نام داشت و مشهورترین و شاخص ترین اثر این سینماگر است.

فیلم درباره یک افسر ارشد اشتازی (وزارت امنیت آلمان شرقی) است که وظیفه شنود و زیرنظردریافتن یک کارگردان تئاتر را برعهده دارد. در حالی که ماموران اشتازی قصد پرونده سازی و محدودکردن فعالیت این هنرمند را دارند، مامور ارشد پرونده گئرد وایسلر یک تحول شخصی را طی می نماید.

زندگی دیگران که محصول سال 2006 است یکی از مشهورترین فیلم های سینمای چنددهه اخیر کشور آلمان است و پیروز شد جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را هم از مراسم اسکار به دست بیاورد.

زندگی دیگران براساس روایتی که ادعا می شود واقعیت دارد ساخته شده و کوشش نموده بازتابی باشد از زندگی در آلمان شرقی پیش از فروریختن دیوار برلین.

2- بندزن خیاط سرباز جاسوس (Tinker Tailor Soldier Spy)

فیلم سینمایی بندزن خیاط سرباز جاسوس به کارگردانی توماس آلفردسن در سال 2011 ساخته شد. این فیلم اقتباسی است از رمانی با همین نام نوشته جان لوکاره.

در روزهای تاریک جنگ سرد در سال 1973 سرویس اطلاعات جاسوسی بریتانیا جاسوسی حرفه ای را به نام جورج اسمایلی (با بازی گری اولدمن) که در دوران بازنشستگی به سر می برد برای افشای هویت یک جاسوس روس در این سازمان به کار می گمارد.

کنترل (با بازی جان هرت) یکی از افراد ارشد سازمان جاسوسی بریتانیاست که به دلیل شکست در یک عملیات جاسوسی و کشته شدن یکی از جاسوس هایی که به مجارستان فرستاده بود از کار برکنار می شود. در پی این شکست و در خطر قرار دریافت موقعیت سازمان است که جورج اسمایلی بار دیگر به سازمان برمی شود.

منتقدان زیادی بازی اولدمن را در این اثر سینمایی تحسین کردند و آن را یکی از بهترین نقش آفرینی های وی دانستند.

فیلم سینمایی بندزن خیاط سرباز جاسوس جوایز متعددی از جمله جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی را از آموزشگاه هنرهای فیلم و تلویزیون بریتانیا از آن خود کرد.

3- سه گانه بورن (The Bourne Trilogy)

مجموعه فیلم های بورن به ویژه سه فیلمی که در سال های 2002، 2004 و 2007 توسط داگ لیمان و پل گرینگرس ساخته شدند در میان آثار مهم جاسوسی فراوری شده در هالیوود قرار دارند. اغلب فیلم های مجموعه بورن از نظر تجاری پیروز بودند و سه گانه مورد نظر از نظر هنری نیز توانست دل منتقدان را به دست آورد. داستان سه گانه بورن درباره یک مامور اطلاعاتی است به نام جیسون بورن که در جستجوی هویت، گذشته و نشانه هایی است که زندگی قبلی او را تعریف می نمایند. مجموعه بورن در میان آن دسته از آثار جاسوسی نهاده شده که شخصیت مرکزی آن ها خود تحت تعقیب سازمان امنیتی قرار می گیرد که پیش تر در آن مشغول به کار بود.

یکی از ویژگی های کلیدی سه گانه بورن استفاده از عنصر فراموشی است. بورن به دنبال انتقام گیری از همه کسانی است که به او آسیب رسانده اند اما ترکیب انتقام و از دست دادن بخشی از حافظه شرایط را پیچیده نموده و درامی مهیج ساخته است.

4- مونیخ (Munich)

مونیخ یک درام تاریخی است به کارگردانی استیون اسپیلبرگ که در سال 2005 ساخته شد. فیلم بر پایه کتاب انتقام نوشته جورج یوناس فراوری شد و داستان یک عملیات جاسوسی توسط موساد را بیان می نماید.

مونیخ در 5 رشته از جوایز اسکار نامزد دریافت جایزه شد و از نظر منتقدان به عنوان اثری پیروز ارزیابی شد. درحالیکه مونیخ در لیست بسیاری از منتقدان میان 10 فیلم برتر سال بود اما در مجموع از نظر تجاری پیروز نبود و فروش نه چندان قابل توجه 47 میلیون دلاری فیلم آن را به یکی از کم فروش ترین آثار استیون اسپیلبرگ در کارنامه کاری اش تبدیل کرد.

مونیخ از زوایایی به اثری جنجال برانگیز تبدیل شد و بعضی از منتقدین درباره آنچه در فیلم به عنوان تروریسم و ضد تروریسم مطرح می شود، به پرسش گری پرداختند. همچنین صحت روایت تاریخی فیلم هم از طرف تعدادی از کارشناسان به نقد کشیده شد.

این اثر استیون اسپیلبرگ از این جهت نیز مورد توجه نهاده شد که با سرانجام فیلم های مربوط به جنگ سرد محتوای آثار جاسوسی گسترده تر از قبل شدند و مونیخ نیز بازتاب همین تنوع در دنیا فیلم های جاسوسی بود.

5- 39 پله (The 39 Steps)

فیلم سینمایی 39 پله اثر آلفرد هیچکاک در سال 1935 ساخته شد و اقتباسی سینمایی بود از رمانی به همین نام نوشته جان باکن نویسنده اسکاتلندی که در سال 1915 چاپ شد. فیلم از جمله آثار پیروز هیچکاک در دهه 1930 بود که به شهرت بیشتر او انجامید. اورسن ولز فیلم ساز برجسته آمریکایی فیلم سینمایی 39 پله را یک شاهکار می دانست که نشان از پیروزیت هنری فیلم در طول تاریخ دارد. به شکل کلی این اثر هیچکاک به عنوان یکی از فیلم های شاخص او و از آثار ماندگار تاریخ سینما ارزیابی شده است.

داستان این اثر سینمایی درباره یک شهروند معمولی به نام ریچارد هنی است که در ماجرای سرقت اطلاعات سری سازمان جاسوسی بریتانیا توسط سازمانی به نام 39 پله به شکل ناخواسته گرفتار شده است. در این فیلم شخصیت اصلی به نوعی همواره در حال فرار است و به باور بعضی از منتقدان بسیاری دیگر از فیلم های مشابه با الهام از این اثر سینمایی ساخته شدند.

6- جاسوسی که از سردسیر آمد (The Spy Who Came in from the Cold)

فیلم سینمایی جاسوسی که از سردسیر آمد که تحت عنوان جاسوس جنگ سرد هم شناخته می شود یک فیلم بریتانیایی است به کارگردانی مارتین ریت که در سال 1965 ساخته شد و بازیگرانی چون ریچارد برتون، کلیر بلوم و اسکار ورنر درآن به ایفای نقش پرداختند. این اثر سینمایی در طول چند دهه گذشته به یکی از فیلم های مهم ژانر جاسوسی تبدیل شده است. جاسوس جنگ سرد اقتباسی است از رمانی نوشته جان لوکاره بریتانیایی به همین نام که در سال 1963 به رشته تحریر درآمد.

فیلم روایتگر داستان جاسوسی بریتانیایی است به نام الک لیماس که خود را به عنوان یک فرد بریده از سیستم جا می زند تا با نفوذ به سیستم های اطلاعاتی آلمان شرقی اطلاعات مخربی را در اختیار آن ها قرار دهد.

زمانیکه بازار جاسوسی در ایالات متحده و دنیا در نتیجه جنگ سرد بسیار داغ بود هالیوود به فرمولی احتیاج داشت تا بتواند آثاری کاملا واقع گرایانه برای سرگرمی مخاطبان فراوری کند. سوای کلیشه ای که از یک جاسوس در فیلم های جیمز باند آفریده شده بود شخصیت الک لیماس با بازی ریچارد برتون توانست الگویی ثابت و دیرپا در فیلم های جاسوسی آمریکایی بیافریند. لیماس به جای استفاده از سلاح های پیشرفته و گران قیمت از حیله گری و هوش استفاده می کرد. شخصیتی که مارتین ریت در فیلم جاسوس جنگ سرد آفرید نه آنچنان سحرانگیز بود و نه سرشار از اعتماد به نفس اما می شود گفت از دشمنانش به تنفر رسیده بود و شاید هم از آنچه انجام می داد متنفر شده بود. به هر حال رفتار او فضای ذهنی تیره و تار یک جاسوس را نمایان می کرد.

7- کتاب سیاه (Black Book)

در حالی که جنگ دنیای دوم در جریان است آلمان ها هلند را اشغال کردند و به قتل عام یهودیان می پردازند. زنی جوان که با گروه های آزادی بخش همکاری می نماید به یکی از فرماندهان ارشد آلمانی نزدیک شده و در عمل به جاسوسی برای جبهه مقاومت می پردازد. گرچه این ماموریت ناخواسته ابعاد پیچیده عاطفی پیدا می نماید و گره های درام از همین جا شکل می گیرد.

کتاب سیاه نیز مثل فیلم سینمایی انتخاب سوفی به کارگردانی آلن جی پاکولا درباره زنی است که در موقعیت پیچیده خیانت به خود نهاده شده است. در عین حال که این اثر سینمایی عناصر فیلمی جاسوسی را دارد از پیچیدگی های درامی با موضوع اصول اخلاقی هم بی بهره نیست.

فیلم سینمایی کتاب سیاه به کارگردانی پل ورهوفن در زمان اکران خود پرهزینه ترین فیلم سینمای هلند و از نظر تجاری پرفروش ترین فیلم در این کشور شناخته شد. این فیلم به عنوان نماینده هلند به مراسم اسکار فرستاده شد تا برای جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان رقابت کند گرچه در میان نامزدهای نهایی قرار نگرفت. کتاب سیاه در بعضی از نظرسنجی ها توسط مخاطبان هلندی به عنوان بهترین فیلم هلندی در تاریخ سینمای این کشور انتخاب شده که نشان می دهد استقبال عموم مردم از این اثر سینمایی بسیار مثبت بوده است.

8- پل جاسوس ها (Bridge of Spies)

روایت فیلم سینمایی پل جاسوس ها اثر استیون اسپیلبرگ در دوران جنگ سرد می گذرد. فیلم بیانگر داستان جیمز داناوان وکیل و مذاکره نماینده سیاسی آمریکایی است که مسئول مذاکره تبادل جاسوس میان کشورها از جمله تبادل جاسوس های شوروی و آمریکا است. او برای آزادی فرانسیس گری پاورز خلبان آمریکایی مذاکره می نماید که در استخدام سازمان سیا بود و در یک مأموریت شناسایی بعد از سرنگونی هواپیمایش توسط نیروهای شوروی دستگیر شد و قرار بود با رادولف ایبل جاسوس شوروی که در آمریکا زندانی بود معاوضه شود.

پل جاسوس ها که تقریبا 4 برابر هزینه فراوری خود فروش داشت یک پیروزیت تجاری برای اسپیلبرگ بود و همچنین بخاطر فیلم نامه و کیفیت عملکرد بازیگران توسط منتقدین مورد توجه نهاده شد. مت چارمن به همراه برادران کوئن فیلم نامه این اثر را به رشته تحریر درآوردند و تام هنکس در کنار مارک رایلنس بازیگران اصلی فیلم بودند. رایلنس پیروز شد جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را هم بابت همین فیلم سینمایی به دست آورد.

9- پنجه طلایی (Goldfinger)

نمی شود لیستی از فیلم های جاسوسی تهیه کرد و به اثری از مجموعه جیمز باند اشاره نکرد. پنجه طلایی یک اکشن جاسوسی، سومین فیلم از سری فیلم های جیمز باند و با بازی شان کانری در نقش جیمز باند همراه است.

پنجه طلایی یکی از تحسین شده ترین قسمت های این مجموعه است و بسیاری از کارشناسان معتقدند برای چندین قسمت بعدی در مجموعه همچون یک الگو عمل کرد. این قسمت در وبسایت راتن تومیتوز به عنوان بهترین قسمت از مجموعه فیلم های جیمزباند از دیدگاه منتقدان برگزیده شده است.

پنجه طلایی محصول سال 1964 داستان مبارزه جیمزباند با میلیونری خبیث و توطئه گر به نام آوریک گلدفینگر است. این اثر سینمایی اولین فیلم از مجموعه فیلم های جیمزباند بود که پیروز به دریافت جایزه اسکار شد. همچنین مهم ترین پیروزیت تجاری مجموعه تا آن تاریخ به حساب می آمد چرا که پیروز شد بیش از 40 برابر بودجه خود فروش داشته باشد.

10- کاندیدای منچوری (The Manchurian Candidate)

فیلم سینمایی کاندیدای منچوری را جان فرانکن هایمر کارگردانی نموده است. این فیلم سینمایی هم مثل بسیاری از آثار پیروز جاسوسی در فضای جنگ سرد می گذرد و درباره ماموری است که اصطلاحا در این آثار به عنوان مامور خفته شناخته می شود. مامور خفته جاسوسی است که برای مدتی نسبتا طولانی در کشوری دیگر به شکل ناشناس حضور پیدا می نماید اما برنامه ای برای انجام عملیات فوری ندارد.

کاندیدای منچوری براساس رمانی به همین نام نوشته ریچارد کاندن ساخته شده و روایتگر داستان ریموند شاو یک کهنه سرباز جنگ کره و از فرزندان یک خانواده سیاسی برجسته است. او در زمان جنگ در کره زندانی بوده و در زندان شست وشوی مغزی شده است.

فیلم سینمایی کاندیدای منچوری درست زمانی اکران شد که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در اوج درگیری های جنگ سرد و بحران موشکی کوبا بودند. فیلم توسط منتقدان تحسین شد و مورد توجه بین المللی نهاده شد؛ همچنین ایفای نقش فرانک سیناترا خواننده و هنرپیشه آمریکایی در این اثر سینمایی نیز با تمجید مخاطبان روبرو شد. بسیاری از منتقدان کماکان کاندیدای منچوری را اثری زنده و بیانگر بعضی از مسائل معاصر می دانند که با هوشمندی کارگردانی شده است.

فیلم در اواخر دهه هشتاد میلادی دوباره در فستیوال فیلم نیویورک به نمایش درآمد و پس از این نمایش شاهد افزایش محبوبیت آن در میان عموم مخاطبان بودیم.