چه شد که پاپیولار ساینس از یک نشریه پیش برنده علم به یک مجله سبک زندگی تبدیل شد؟
به گزارش جام پارسی، اول صبح. صفحه اول مجله یا وب سایتی را باز می کنی که قبلا به خاطر نوشتن مطالب دانش به زبان ساده مشهور بود. چیزی که در آن می یابی اطلاعاتی در خصوص سایز وسایل خانگی، راهنمای انتخاب هدست یا حتی لباس گرم برای زمستان است. این گونه تیترها ممکن است تو را یاد مطالب عام درباره زندگی روزمره بیندازد نه ژورنالی دقیق درباره کشفیات علمی بنیادی. اگر تو زمانی خواننده سرسخت مجله هایی بودی که می کوشیدند پیچیدگی علم را برای مردم ساده نمایند، تفاوت در لحن و سوژه ممکن است تو را غافلگیر کند. این تغییر نمونه ای است از مجله ای که روزی برای برانگیختن کنجکاوی علمی عمومی تأسیس شده بود اما حالا گاهی شبیه مجله ای سبک زندگی عمل می نماید. آیا این تغییر صرفاً واکنش به ذائقه مخاطب است یا جابه جایی عمدی مأموریت به وسیله ناشران و سردبیران؟
پایه تاریخی: تولد Popular Science به عنوان پلی میان دانش تخصصی و مردم عام
از نخستین شماره مجله Popular Science در مه 1872، مأموریت آن ترویج علم (science popularization) و انتشار مقالات علمی به زبان ساده برای مخاطب عام بود. این مجله می خواست دنیای پیچیده علم را به زبانی که همه بتوانند بفهمند شرح دهد. در آن موقع، مطبوعات تخصصی و علمی عمدتاً برای دانشمندان منتشر می شدند. Popular Science نقش واسطه را ایفا می کرد تا دریچه ای به سوی علم برای عموم باز شود.
در دهه های ابتدایی، مقالات درباره اختراعات نو، اخبار علمی، فناوری های نو، کشفیات در فضا، پزشکی و مهندسی بود. مخاطب آن کسانی بودند که کنجکاوی علمی داشتند یا می خواستند درباره پیشرفت های فنی دنیا بدانند. در این بازه زمانی، مجله Popular Science به عنوان یک مرجع قابل اعتماد شناخته شد و نقش مهمی در ترویج دانش عمومی ایفا کرد.
فشارهای مالی و تغییر ناشران: شروع تغییر به سمت محتواهای پُر مخاطب
در طول بیش از یک قرن، مالکیت Popular Science چند بار تغییر کرد. این جابه جایی ها همراه با فشارهای مالی و احتیاج به جذب مخاطب بیشتر باعث شد ناشران و سردبیران نگاه شان را بازنگری نمایند.
در چنین شرایطی، فراوری محتواهایی که هم مجذوب کننده و سریع الفهم باشند برای عامه و هم مالی باشند اهمیت پیدا کرد. اخبار داغ فناوری، گجت ها، راهنمای خرید، مقایسه وسایل و آیتم هایی که به زندگی روزمره مردم مربوط بودند، می توانست خوانندگان بیشتری جذب کند تا مقالات طولانی علمی.
همزمان با رشد رسانه دیجیتال و تنوع فرمت ها (وب سایت، مقالات آنلاین، جدول ها، تصاویر، ویدیو، گالری و…) محبوبیت محتواهای کوتاه و کاربردی افزایش یافت. برای بقا در این بازار رقابتی، Popular Science بخشی از تمرکز خود را به مطالب سبک زندگی فناوری محور (tech lifestyle content) منتقل کرد.
همه گیر شدن اینترنت و رسانه دیجیتال: بازتعریف مخاطب و فرمت محتوا
پیدایش اینترنت و رسانه های دیجیتال تغییرات بنیادین در نحوه مصرف محتوا ایجاد کرد. خوانندگان دیگر منتظر انتشار ماهنامه یا دوماهنامه نبودند؛ آن ها می خواستند در لحظه اخبار و مطالب را دریافت نمایند. Popular Science با راه اندازی وب سایتی فعال توانست خود را با این تغییر وفق دهد.
اما در این بستر دیجیتال، محتواهایی مثل اخبار فوری، گجت، راهنمای خرید، خبرخوانی سبک تیتر و چند خط، رتبه بندی وسایل و توصیه های کاربردی، هواداران بیشتری داشتند. این سبک محتوا سریع تر به اشتراک گذاشته می شد، بهتر رتبه می گرفت در الگوریتم های جذب مخاطب و عایدی تبلیغاتی بیشتری داشت.
نتیجه طبیعی چنین تغییری کاهش تمرکز بر مقالات علمی عمیق و مفصل بود. بخش Gear and Reviews یا راهنمای خرید و آنالیز وسایل تبدیل به یکی از ستون های ثابت سایت شد.
بازتعریف هویت: از مجله علمی به برند رسانه ای چندمنظوره
در بیانیه 150 سالگی Popular Science آمده است که مأموریت آن تغییر ننموده اما چگونگی تحقق آن باید با زمان تغییر کند. این بازتعریف ضمنی این اجازه را داد که هویت مجله فراتر از صرفاً ترویج علم برود. اکنون PopSci خود را نه فقط به عنوان مجله علمی بلکه به عنوان یک برند رسانه ای می بیند که علم، فناوری، محیط زیست، سبک زندگی مدرن و حتی راهنمای مصرف (consumer advice) را پوشش می دهد.
این تغییر هویت باعث شد ترکیب مخاطبان گسترده تر شود: از علاقه مندان جدی علم تا کنجکاوان فناوری، مصرف نمایندگان گجت، و کسانی که به زندگی روزمره شان علاقه دارند. نتیجه این رویکرد، شکلی متفاوت از محتوا است که گاه بیشتر برای جذب کلیک (click-driven content) بهینه شده است تا انتقال دانش دقیق علمی.
5. حذف تدریجی نسخه چاپی و تمرکز کامل بر فضای آنلاین
در سال های اخیر، تصمیم ناشر برای توقف نسخه چاپی Popular Science یکی از شاخص ترین نشانه های تغییر هویت آن بود. چاپ کاغذی برای این مجله قدیمی همواره بخشی از هویت فرهنگی اش محسوب می شد، اما با کاهش تیراژ و افزایش هزینه فراوری، نسخه دیجیتال به تنها گزینه عملی تبدیل شد.
با توقف انتشار چاپی، مجله مجبور شد به طور کامل به محیطی تکیه کند که در آن موقع ماندگاری کاربر (user engagement) و کلیک (click rate) معیار موفقیت است. چنین محیطی، محتوایی می طلبد که سریع مصرف شود و به راحتی در شبکه های اجتماعی دست به دست شود. نتیجه این شد که بخش زیادی از مقالات نو Popular Science ساختاری ساده تر، لحن روزمره تر و ارتباط مستقیم تری با زندگی شخصی کاربران پیدا کرد.
6. تغییر لحن نوشتار از شرح علمی به گفت وگوی سبک و کاربردی
در شماره های قدیمی، نویسندگان Popular Science اغلب از لحن آموزشی (didactic tone) و ساختار منظم علمی استفاده می کردند. اما در نسخه های نو، لحن به سبک گفت وگوهای روزمره نزدیک تر شده است. عبارات کوتاه، تیترهای پرسش، و اصطلاحاتی مثل چطور بهتر بخوابیم یا راهی ساده برای تمیز کردن لپ تاپ به وفور دیده می شود.
این تغییر فقط ظاهری نیست. بلکه نشانه ای از تغییر هدف است: از انتقال مفهوم علمی به ارائه راه چاره فوری. در واقع، Popular Science از کوشش برای آموزش علم به مخاطب به ارائه راهکارهایی برای بهبود زندگی روزمره تغییر جهت داده است.
7. افزایش وابستگی به بازاریابی محتوایی (content marketing) و اسپانسرها
با تغییر الگوی عایدی در صنعت رسانه، تبلیغات بومی (native advertising) و محتوای اسپانسری نقش مهمی پیدا کرد. Popular Science نیز از این روند مستثنا نبود. صفحات ویژه برای معرفی محصولات فناوری، لوازم خانگی یا ابزارهای نو اکنون بخشی از محتوای اصلی سایت هستند.
این رویکرد، اگرچه به بقای مالی مجله یاری نموده، اما فاصله آن را از مأموریت علمی اولیه اش بیشتر نموده است. وقتی فراوری محتوا در خدمت جذب تبلیغ و فروش قرار می گیرد، اولویت علمی به تدریج جای خود را به اولویت تجاری می دهد.
8. ظهور رقبا و فشار برای متمایز بودن در بازار رسانه های فناوری
در دهه گذشته، وب سایت هایی مانند Wired، The Verge، TechCrunch و Gizmodo بخش بزرگی از بازار محتواهای فناوری و علمی محور را در دست گرفتند. هر یک از این برندها تمرکز و لحن خاص خود را داشتند.
برای Popular Science که سابقه طولانی در ترویج علم داشت، رقابت با این سایت های مدرن سخت شد. سردبیران کوشش کردند با نزدیک شدن به قالب مجله سبک زندگی فناوری محور مخاطب نو جذب نمایند. نتیجه آن شد که محتوای علمی خالص، جای خود را به مقالاتی درباره سلامت دیجیتال، انرژی خانگی، وسایل هوشمند و حتی موضوعات خانوادگی داد.
9. نقش رسانه های اجتماعی در تغییر محتوا و انتخاب تیترها
با قدرت گرفتن پلتفرم هایی مانند X، فیس بوک و تیک تاک، مجلات قدیمی مجبور شدند تیتر و ساختار مطالب خود را برای جلب توجه در چند ثانیه اول بازبینی نمایند. Popular Science نیز از این قاعده پیروی کرد.
تیترهای چندکلمه ای که کنجکاوی برمی انگیزند جایگزین سرفصل های شرحی گذشته شدند. بعلاوه تصاویر گرافیکی و ویدیوهای کوتاه جای پاراگراف های بلند متنی را گرفتند. این تغییرات باعث شد مجله در فضای شبکه های اجتماعی دیده شود، اما همزمان بخشی از اعتبار علمی سابق خود را از دست بدهد.
10. بازتاب این تغییر در واکنش مخاطبان و متخصصان علم
در سال های اخیر، بعضی از دانشمندان و روزنامه نگاران علمی نسبت به مسیر نو Popular Science واکنش منفی نشان داده اند. آن ها معتقدند تمرکز بیش از حد بر سبک زندگی و محتوای سریع، ارزش آموزشی مجله را کاهش داده است.
در مقابل، گروهی دیگر از تحلیلگران رسانه ای معتقدند این تغییر اجتناب ناپذیر بوده است. از دید آن ها، اگر Popular Science همان مسیر سنتی را ادامه می داد، احتمالاً به سرنوشت بسیاری از مجلات علمی چاپی دچار می شد و کاملاً از بازار حذف می شد. در نتیجه، تبدیل شدن به یک برند رسانه ای گسترده تر، نوعی تطبیق با زمان و حفظ بقاست، حتی اگر هزینه آن کاهش محتوای علمی باشد.
در مجموع، مسیر Popular Science نشان دهنده یک روند عمومی در رسانه های علمی است: گذار از تمرکز بر آموزش عمومی علم به سمت ترکیب علم، فناوری و سبک زندگی مدرن.
جالب است این را هم بدانید که:
تغییر مسیر مجله Popular Science فقط نتیجه تصمیم داخلی نبود، بلکه بازتابی از تغییر رفتار عمومی مردم نسبت به علم بود. در دهه های میانی قرن بیستم، مردم به اخبار علمی اعتماد بیشتری داشتند. علم نماد پیشرفت و امید به آینده بود. اما در دهه های اخیر، با توسعه شبکه های اجتماعی و افزایش انتشار اطلاعات نادرست، بسیاری از خوانندگان اعتماد خود را به منابع علمی از دست دادند. این بی اعتمادی، مجلات علمی را ناچار کرد محتوای خود را به سمت موضوعاتی ببرند که ملموس تر و نزدیک تر به زندگی روزمره باشند.
در واقع، Popular Science با تمرکز بر فناوری های خانگی، سلامت دیجیتال و توصیه های کاربردی، می کوشد علم را از حوزه آزمایشگاه به خانه و سبک زندگی منتقل کند. اما نتیجه این کوشش دوگانه است: از یک سو، مجله مخاطبان نوی جذب نموده، و از سوی دیگر، جایگاه خود را به عنوان مرجع علمی معتبر از دست داده است.
در سطحی عمیق تر، این تحول نشانه تغییری فرهنگی است: علم دیگر برای بسیاری از مردم موضوعی آرمانی و بزرگ نیست، بلکه بخشی از زندگی روزمره است. Popular Science فقط یکی از نمونه های این روند دنیای است که در آن، علم به زبان سبک زندگی ترجمه می شود تا بقا یابد، حتی اگر بخشی از ماهیت خود را در این ترجمه از دست بدهد.
جدول مقایسه ای تحول Popular Science در گذر زمان
| دوره زمانی | ویژگی محتوایی | نوع مخاطب هدف | سبک نگارش و طراحی |
|---|---|---|---|
| 1872 تا 1950 | مقالات علمی عمومی، شرح نظریه ها، آموزش علمی | دانشجویان، معلمان، خوانندگان علمی | متنی، جدی، بدون تصویر زیاد |
| 1950 تا 1990 | ترکیب علم و فناوری، معرفی اختراعات، مقالات مهندسی | علاقه مندان به پیشرفت فنی و علمی | تصاویر رنگی، نمودار و اینفوگرافیک |
| 1990 تا 2010 | افزایش مطالب فناوری و دیجیتال، تمرکز بر کاربرد علم | کاربران رایانه و فناوری های نو | طراحی مدرن، متن کوتاه تر، تصاویر بیشتر |
| 2010 تا امروز | سبک زندگی فناوری محور، راهنمای مصرف، محتوای کوتاه | کاربران عمومی و مصرف نمایندگان دیجیتال | تیترهای سریع، لحن گفت وگویی، محتوای چندرسانه ای |
خلاصه نهایی
Popular Science روزگاری از مهم ترین مجلات ترویج علم بود. هدف آن ساده سازی مفاهیم علمی برای عموم و ایجاد پلی میان دانشمندان و مردم بود. اما با گذشت زمان و تغییر بازار رسانه، فشار مالی و رقابت دیجیتال، این مأموریت تغییر کرد. حذف نسخه چاپی، تمرکز بر فضای آنلاین و گرایش به محتوای کاربردی باعث شد لحن مجله از علمی به روزمره تغییر کند. امروزه بیشتر مطالب آن درباره گجت ها، سبک زندگی و توصیه های مصرفی است تا کشفیات علمی بنیادی. با این حال، این تغییر صرفاً یک عقب گرد نیست، بلکه کوشش برای بقا در دوره ای است که علم برای بسیاری از مردم تنها زمانی مجذوب کننده است که به زندگی شان مرتبط شود. Popular Science اکنون به جای آموزش مستقیم علم، سعی می نماید علم را در بطن زندگی روزمره بازنمایی کند.
سؤالات رایج (FAQ):
چرا Popular Science نسخه چاپی خود را متوقف کرد؟
به علت کاهش فروش چاپی، هزینه بالای فراوری و تغییر عادت خوانندگان به مطالعه دیجیتال، انتشار چاپی متوقف شد.
آیا Popular Science هنوز مطالب علمی منتشر می نماید؟
بله، اما تمرکز اصلی آن بر موضوعات فناوری و سبک زندگی است نه مقالات پژوهشی عمیق.
چه زمانی جهت گیری مجله تغییر کرد؟
تحول اصلی از حدود سال 2010 شروع شد، زمانی که مجله به تدریج محتوای دیجیتال و سبک زندگی را توسعه داد.
آیا این تغییر با کاهش اعتبار علمی مجله همراه بوده است؟
بعضی از منتقدان معتقدند بله، اما هواداران می گویند این تحول باعث جذب مخاطب نو و حفظ بقا شده است.
آیا این تغییر فقط در Popular Science اتفاق افتاده؟
خیر، بسیاری از رسانه های علمی دنیا برای بقا مجبور شده اند ترکیبی از علم و سبک زندگی ارائه دهند.
آینده Popular Science چگونه پیش بینی می شود؟
احتمالاً مجله در قالب برند رسانه ای دیجیتال با تمرکز بر فناوری و زندگی روزمره به فعالیت ادامه می دهد.