معرفی گیاه سورگوم و فواید آن - جام پارسی

آشنایی با گیاه سورگوم

چائیر، جاروی رشتی (نام علمی:Sorghum) گیاهی از خانواده غلات است که در ایران ذرت خوشه ای نامیده می گردد. با توجه به شباهت ظاهری این گیاه با ذرت و ارزن که باعث شده آمار سطح کشت این دو گیاه با هم مخلوط گردد، برای ایجاد تمایز میان این دو از نام سورگوم که یک نام جهانی برای این گیاه است استفاده می گردد.سورگوم از نظر اهمیت در بین غلات در جهان بعد از گندم، برنج، ذرت و جو در مقام پنجم قرار گرفته است.آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال 1365 فقط شش هکتار گزارش شده که در سال 1382 به حدود 40 هزار هکتار افزایش یافته است.توده های زراعی بومی سورگوم در ایران در منطقه ها جنوب خراسان، سیستان، کرمان، اصفهان، یزد، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی بطور پراکنده وجود دارد.

انواع سورگومسورگم ها بر حسب نوع مصرف به 5 دسته تقسیم می شوند .

1 - سورگوم دانه ای Grain Sorghum :از دانه های ان به عنوان غذای انسان، دام و طیور استفاده می گردد .

2 - سورگوم علوفه ای Grass Sorghum :که به نام سرگو sorgo) معرف است . دارای ساقه های بلند ابدار و شیرین است . سودان گراس از ارقام سورگوم علوفه است که گیاه یک ساله با ساقه های باریک و قدرت پنجه زنی بالا است.

3 - سورگوم شیرین یا قندی Sweet Sorghum :ساقه های بلند این گیاه حاوی مواد قندی است . از شیرابه ساقه قند مایع فراوری می گردد. عملکرد ان بیشتر از سورگوم دانه ای است لذا برای فراوری علوفه سبز و سیلوی کشت می گردد.

4 - سورگوم جارویی broom sorghum :به دلیل انشعابات زیاد و طویل و خوشه برجسته به عنوان جاروب استفاده می گردد.

5 - سورگوم مومی waxy sorghum :اندوسپرم این گیاه داری موم است که برای ساختن چسب به کار می رود.1

موارد مصرف سورگومموارد مصرف دانه سورگوم به موازات مصارف ذرت و جو است، از آن به عنوان غذای انسان و تهیه خوراک برای دام و طیور و بعلاوه در صنایع نشاسته استفاده می گردد.

ترکیبات شیمیایی دانه سورگوم بسته به ارقام مختلف، فرق دارد.

اندازه پروتئین آن ها از 8 تا 16 درصد تغییر می نماید و ارقام تجارتی دارای 10 تا 13 درصد پروتئین است مقادیر لیزین، میتونین، فیبر خام، خاکستر و فسفر سورگوم به طور میانه مشابه ذرت است.

طریقه مصرف ذرت خوشه ایاز شیره ساقه سورگوم شیرین به عنوان شیرین نماینده برای تهیه انواع کمپوت، نوشابه و دارو ها استفاده می گردد.

دانه ها، ساقه و برگ های سورگوم به عنوان علوفه برای تغذیه دام به کار برده می گردد.

دانه های سورگوم را مانند جو و ارزن برای تهیه انواع غذا به کار می برند.

در ادامه مطلب تمام فواید و خواص گیاه سورگوم برای سلامت بدن و بعلاوه روش مصرف آن را می گوییم.

تقویت استخوان هامنیزیم یکی از ترکیبات مهم سورگوم است که جذب کلسیم را افزایش داده و باعث تقویت استخوان ها می گردد.

بعلاوه کلسیم و منیزیم موجود در ذرت خوشه ای خطر ابتلا به آرتروز و پوکی استخوان را کاهش می دهند.

بهبود گردش خون

ذرت خوشه ای سرشار از آهن و مس است که با افزایش فراوری گلبول های قرمز به بهبود گردش خون در بدن یاری نموده و خطر ابتلا به کم خونی را کاهش می دهند.

افزایش انرژی بدنمقادیر قابل توجه نیاسین یا ویتامین B3 موجود در ذرت خوشه ای است مواد مغذی را متابولیزه می نماید و در افزایش سطح انرژی بدن موثر می باشد.

لاغری و کاهش وزنگفته می گردد که فیبر موجود در ذرت خوشه ای با کاهش اشتها و جلوگیری از پرخوری باعث لاغری و کاهش وزن افراد می گردد.

سلامت قلبمقادیر بالای فیبر موجود در ذرت خوشه ای به کاهش کلسترول بد خون (LDL) یاری نموده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.

معده و دستگاه گوارشذرت خوشه ای به دلیل مقادیر بالای فیبر که دارد به بهبود هضم غذا یاری می نماید، نفخ شکم را کاهش داده و برای سلامتی دستگاه گوارش مفید می باشد.

بعلاوه فیبر موجود در آن با بهبود حرکات روده به پیشگیری و درمان یبوست و اسهال یاری می نماید.2

خاصیت آنتی اکسیدانیسورگوم باعث مهار RES (گونه های الکتروفیلیکی بسیار واکنشی) می گردد و بعلاوه با افزایش آنزیم های آنتی اکسیدانی (به عنوان مثال کاتالاز، GPx و SOD) و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل می تواند استرس اکسیداتیو را کاهش دهد.

ترکیبات فنلی مفیدترکیبات فنلی ترکیبات اصلی زیست فعال یا بیواکتیو سورگوم هستند و در تمام انواع این غلات وجود دارد. ترکیبات فنل در سورگوم ممکن است به سه دسته عمده تقسیم شوند: اسید فنولیک، فلاونوئیدها و تانن. تقریباً تمام انواع فنولیک در سورگوم یافت می شوند؛ با این حال، گروه های اسید فنولیک مهم هستند. مشخصات و محتوای ترکیبات فنلی در سورگوم متنوع تر و بیشتر ازآنچه در گندم، جو، برنج، ذرت، چاودار و جو نشان داده شده است می باشد. مطالعات نشان داده است که کاتابولیت های ترکیبات فنلی در روده کوچک جذب نمی شوند و در روده بزرگ قرار می گیرند که می توانند باعث رشد و تقویت میکروبیوتای مفید موجود در کولون شوند. اسیدهای فنولیک فعالیت آنتی اکسیدانی بالایی را در شرایط آزمایشگاهی نشان می دهند و بنابراین می توانند سلامت انسان را ارتقاء دهند. محتوای اسید فنولیک در بعضی از ارقام سورگوم بین 5/135 و 40/479 میکروگرم بر گرم است.

ترکیبات تاننواقعیت این است که در بعضی از ارقام سورگوم مقادیر زیادی تانن وجود داشته و باعث منحصربه فرد بودن آن در میان غلات و حبوبات می گردد. الیگومر تانن ها در مواد غذایی تا 19 درصد از ظرفیت آنتی اکسیدانی موجود در رژیم غذایی را افزایش می دهند وتاثیرات مهمی در جهت ارتقای سلامتی از طریق تقویت سیستم ایمنی (immunomodulatory)، تأثیر ضد سرطانی، آنتی اکسیدانی، ضد رادیکال آزاد، ضدالتهاب، ضد انعقاد یا ضد گشادنماینده قلب و عروق، محافظت نماینده قلب، ضد ترومبوتیک بر بدن می گذارند.

خاصیت ضد سرطانینتایج مطالعات نشان داد که ترکیبات فنولیک سورگوم، به ویژه 3-داکسی انتو سیانیدین، به دلیل افزایش آپوپتوز یا apoptosis و مهار رشد و متاستاز سلول های سرطانی ملانوما (تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست)، کولون، مری، کبد، پستان و مغز استخوان به طور مستقیم علیه سلول های سرطانی عمل می نماید.

خاصیت ضدالتهابیعلاوه بر این، تانن سورگوم می تواند هضم نشاسته را با مهار آنزیم های ساکارز و آمیلاز مهار کند. یکی دیگر از عوامل مهمی که ممکن است به این کاهش وزن بیشتر یاری کند، ترکیب تانن با پروتئین و مهار آنزیم های گوارشی (تریپسین، کیموتریپسین و لیپاز) است. اثرات ضدالتهابی سورگوم ناشی از اثر آن بر آنزیم ها است.

خاصیت کاهش دهندگی کلسترولمطالعات نشان داده است مصرف خوراکی عصاره های لیوفیلیزه ترکیبات فنلی سورگوم (50 تا 600 میلی گرم در کیلوگرم در روز) باعث کاهش غلظت کلسترول و تری آسیل گلیسرول در موش صحرایی می گردد.

خاصیت ضد دیابتینتایج مطالعه نشان می دهد که ترکیبات فنل نیز ممکن است بر روی مسیرهای وابسته به انسولین، ازجمله غلظت و حساسیت این هورمون در انسان تأثیر گذارد. افزایش غلظت انسولین در موش های دیابتی که عصاره های ترکیبات فنلی را دریافت می نمایند مشاهده شده است. این افزایش عملکرد بهتر سلول های بتا را نشان می دهد و به ویژه برای بیماران دیابتی نوع 2 که سنتز انسولین آن ها کاهش می یابد دارای ارزش بالینی است.

علاوه بر این، تجویز خوراکی عصاره فنل های سورگوم می تواند از طریق بهبود حساسیت به انسولین به عنوان عامل یاری نماینده در درمان دیابت عمل کند. علاوه بر این، احتمال می رود که ترکیبات فنلی باعث کاهش غلظت گلوکز خون با مهارگلیکوژنز کبدی به دلیل بیان کم ژن های PEPCK و p38 و بیان بیش ازحد ژن AMPK می گردند.

خاصیت تقویت نمایندگی میکروبیوتامطالعات اخیر نشان داده است که تانن های پلیمری سورگوم می توانند به طور طبیعی نشاسته اصلاح شده را با تعامل با نشاسته مقاوم از طریق آمیلوز تشکیل دهند. نشاسته مقاوم در روده کوچک نمی تواند هضم گردد و درنتیجه به روده بزرگ می رسد و مزایای سلامتی بخش فیبر در رژیم غذایی را به ارمغان می آورد. سورگوم دارای نشاسته مقاوم و فیبر رژیمی است که می تواند میکروبیوتاسیون روده را اصلاح کند.

خاصیت ضد پرفشاری خونسورگوم می تواند فشارخون را با کاهش فعالیت آنزیم Angiotensin I کاهش دهد. سورگوم غنی از فیتواسترول است که باعث کاهش کلسترول می گردد. از طرفی مطالعات نشان داده اند که سورگوم مانع افزایش فشارخون سیستولی می گردد و این کار را از طریق کاهش سطح آنژیوتانسین 2 پلناما انجام می دهد.3

پی نوشت:

1.www.namnak.com

2.www.delgarm.com

3.www.parsine.com

منبع: راسخون