لَردِه دوزی معجزه دست زنان بیابانک - جام پارسی

لرده دوزی میراث ناملموس استان سمنان است که چندین هنر دستی، از جمله سوزن دوزی، تکه دوزی و گل دوزی را شامل می گردد. این میراث با قدمتی بیش از 500 سال به وسیله زنان روستایی هنوز زنده نگه داشته شده است.

به گزارش خبرنگاران ، لَردِه دوزی روستای بیابانک، از هنرهای قدیمی استان سمنان است که زنان روستایی این استان هنوز آن را زنده نگه داشته اند. قدمت لَردِه دوزی، بنا به گفته هنرمندان قدیمی روستا دست کم به بیش از 500 سال می رسد.

لَردِه دوزی مجموعه ای از هنرهای دستی، مانند تکه دوزی، گل دوزی، بخارادوزی، خامه دوزی، پولک دوزی، قیطان دوزی، ساقه دوزی، سیاه دوزی، زری دوزی و سرمه دوزی است. لَردِه به معنای یک سطح صاف است که این فرآیندهای هنری روی آن پیاده سازی می گردد. پارچه ابریشمی، پولک مسی، نخ دست دوز، تکه هایی از پارچه مخمل، سوزن، نوار قیطان، نخ کاموا، سکه و غیره از مواردی است که برای لَردِه دوزی استفاده می گردد.

در هنر لَرده دوزی، ابتدا طرح را روی پارچه زمینه ابریشمی می کشند و با توجه به طرح مورد نظر از هنرهای تکه دوزی، پولک دوزی، خامه دوزی و… استفاده می نمایند. اگر در طرح مورد نظر قرار بر استفاده از تکه دوزی باشد، تکه را از پارچه ای با رنگ مخالف و از جنس مخمل آماده می نمایند. معمولا در سوزن دوزی ها، پارچۀ تکه با دوخت دندان موشی و ساقه دوزی یا دوخت ساده به پارچه زمینه متصل می گردد، ولی در لَردِه دوزی، تکه را با پولک مسی به پارچه زمینه به وسیله نخ دست دوز متصل می نمایند که این روش یکی از وجوه تمایز لَردِه دوزی بیابانک نسبت به سوزن دوزی های دیگر منطقه ها است.

در لَردِه دوزی همواره دور کادر طرح مورد نظر از پولک دوزی استفاده می گردد که به صورت منسجم و متصل به هم دوخته می گردد و در آخر کار بعد از آسترکشی با پارچه کرباس، لبه کار با قیطان هایی که روی کار جلوه بهتری دارد، تزئین می گردد. در لَردِه دوزی پولک های مسی در کنار هم و با فاصله دوخته می شوند و هیچگاه روی هم قرار نمی گیرند.

طرح های مورد استفاده در لَردِه دوزی نیز منحصر بفرد و شامل طرح های ملی و بومی بوده که هر یک معنا و مفهوم خاصی دارد، مانند طرح بز باستانی ایرانی، طرح اَلِّه کوه بیابانک یا همای سعادت که از همای سعادت در سرخ کوه بیابانک اقتباس شده است و به نوعی قدیمی ترین طرح لَردِه دوزی به شمار می آید. در این طرح مثلث های کناری، نماد دور کردن شر و بدی، پولک های محرابی شکل نماد معنویت و قاصدک نیز نماد برکت و خوبی است.

لَردِه دوزی، میراث زنده زنان پس از 500 سال

یکی دیگر از طرح های مورد استفاده، طرح سرو زندگی است که نماد حیات و چرخش زندگی است. بعلاوه طرح آدمک نماد تکامل انسان در زندگی، طرح نیلوفر آبی یا لُوتوس نماد برکت، زایش و آزادی (در این طرح پرنده روی نیلوفر آبی با ساقه گندمی در دهان در حال پرواز است)، طرح اسب شطرنجی نشان سرعت در زندگی و آزادگی و طرح پیچک نماد عشق و علاقه، پیوند و محبت (در این طرح در گل و بوته های یک در میان نیز به صورت زوج و فرد نشان نر و ماده است) از طرح هایی هستند که در لرده دوزی استفاده می شوند.

هانی رستگاران ـ مسؤول ثبت آثار و حرائم میراث ملی استان سمنان ـ با بیان این توضیحات درباره لرده دوزی، میراث ملی سمنان، به ایسنا گفت: یکی از ویژگی های مهم این هنر و حرفه، انتقال بین نسلی آن است که از مادران به دختران، نسل به نسل انتقال یافته است و مادران روستایی برای حفظ و انتقال آن، این هنر را به طور رایگان آموزش می دهند. در واقع دو تا از اصلی ترین ویژگی یک اثر ناملموس برای ثبت این است که نخست پذیرای جامعه محلی باشد که بخواهند این اثر را ثبت و از آن پاسداری و حفاظت نمایند و دوم این که این اثر زنده باشد و در توالی نسل ها، خودش را بروز دهد. لرده دوزی، هر دو ویژگی را با خود همراه داشت و در حال حاضر یکی از آثار ثبت شده در لیست میراث ناملموس استان است و برای حفاظت از آن آموزش های گوناگون برگزار می گردد و با کلاس های آموزشی در حال ترویج است.

او اضافه نمود: زنان روستای بیابانک با پرداختن به هنر لَردِه دوزی، علاوه بر تأمین نیازمندی های خانواده با فروش مازاد تولیدات خود سهم قابل توجهی در تامین معاش خانواده بر عهده دارند. بانوان این روستا امروزه با عشق و علاقه خاصی به این فن پرداخته و آن را میراث پیشینیان خود می دانند. روستای بیابانک هم از جمله آثار تاریخی ارزشمند سمنان است که بافت تاریخی آن در لیست میراث ملی به ثبت رسیده است. از دیگر اقدامات حفاظتی از این هنر دستی، تأسیس کارگاه های لرده دزوی در بافت تاریخی روستاست که بازدید گردشگران از این کارگاه های سنتی سبب توسعه و رونق گردشگری می گردد.

لرده دوزی با شماره ثبت 2591 در 25 بهمن 1400 به ثبت رسیده است.