رمز و راز باستان شناسی؛ خط ایلامی باستان از ایران رمزگشایی شد؟ - جام پارسی

به گزارش خبرنگاران به نقل از دویچه وله، باستان شناسان فرانسوی در اوایل سال 1903 میلادی هنگامی که در حال حفاری ویرانه های باستانی در شهر شوش در جنوب غربی ایران بودند با این کاراکتر های هندسی روبرو شدند. پژوهشگران به سرعت متوجه شدند که این خط در کنار خط میخی بین النهرین، هیروگلیف مصری یکی از سه خط قدیمی شناخته شده بشر بوده است.

الماس ها و مربع هایی با نقطه و خط تیره

تمدن ایلامی از سیستم نوشتاری در دوران برنز در اواخر هزاره سوم و اوایل هزاره دوم پیش از میلادی استفاده کرده بود. با این وجود، از زمان کشف خط ایلامی کارشناسان نمی دانستند که چگونه کاراکتر های الماس و مربع را بخوانند یا منظور آن کاراکتر ها را درک کنند. آنان تنها می توانستند چند کاراکتر و حرف را به وضوح تفسیر کنند.

جام های نقره ای سرنخ هایی از آن سیستم نوشتاری باستانی را ارائه دادند.

اکنون فرانسوا دوسه باستان شناس فرانسوی و تیم اش معتقدند که تا حدی خط باستانی ایلامی را رمزگشایی کرده اند. آنان از هشت جام نقره ای به عنوان مبنایی برای رمزگشایی استفاده کردند که نماد های بسیاری از سیستم نوشتاری خطی ایلامی در آن فلز حک شده بود.

دوسه که در دانشگاه تهران در ایران و در آزمایشگاه تحقیقاتی باستان شناسی و در لیون فرانسه کار می کند به دویچه وله گفت:این جام ها مدت ها در اختیار یک مجموعه دار خصوصی قرار داشت و اخیرا در اختیار پژوهشگران قرار گرفت.

خط های باستانی چگونه رمزگشایی می شوند؟

یکی از روش های رایج برای رمزگشایی خطوط ناشناخته مقایسه متون مشابه در سیستم های نوشتاری مختلف است. بدین ترتیب، کارشناسان می توانند کاراکتر های شناخته را از کاراکتر های شناخته نشده استنتاج کرده و تشخیص دهند.

برای مثال، بیایید تصور کنیم که متنی به زبان آلمانی داریم که مستقیما در زیر آن ترجمه به زبان چینی است. در نسخه آلمانی واژگان شاه کارل وجود دارد. اگر اکنون دنباله هایی از کاراکتر ها را در نسخه چینی پیدا کنیم که در همان مکان ها تکرار می شوند کاراکتر صحیح شاه کارل را در زبان چینی نشان می دهد.

تیم پژوهشی تحت هدایت دوسه از این روش دقیق برای جام های نقره ای استفاده کردند. این جام ها حاوی متونی از پادشاهان و فرمانروایان به یک زبان ایلامی، اما در دو سیستم نوشتاری متفاوت بودند: خط میخی بین النهرینی که پیش تر شناخته شده بود و خط ایلامی که خطی ناشناخته محسوب می شد.

تیم پژوهشی گام به گام با استفاده از این روش توانست کاراکتر ها را درک کند. دوسه می گوید:جام ها کلیدی برای رمزگشایی نوشته ها بودند کلیدی که به آن نیاز داشتیم. در نتیجه، اکنون می توانیم 72 کاراکتر را بخوانیم. این پژوهشگر می گوید که اکنون تنها چهار کاراکتر از کاراکتر های خط ایلامی هنوز ناشناخته به جای مانده اند.

کشف شگفت انگیز؟

دوسه می گوید شگفتی واقعی، ماهیت سیستم نوشتاری است. پژوهشگران بر این باورند که نوشتار خطی ایلامی ترکیبی از نوشتار فنوگرافیک (آوانگارانه) و لوگوگرافیک (واژه نگارانه) است. کاراکتر های فونوگرافیک یا آوانگارانه حروف و هجا های جداگانه هستند و یک صدای گفتاری را نشان می دهند. کاراکتر های لوگوگرافیک (واژه نگارانه) یک کلمه کامل را نشان می دهند همان طور که علامت عددی 1 مخفف یک است.

دوسه می گوید: در سرانجام تحلیل هایم متوجه شدم که خط ایلامی یک خط کاملا آوانگارانه بوده است. این موضوع خط ایلامی را قدیمی ترین از نوع خود در جهان ساخته و و دیدگاه ما را نسبت به کلیت تکامل نوشتار تغییر می دهد.

رمزگشایی با انتقاد روبرو می شود

با این وجود، در میان جامعه پژوهشی کشفدوسه با انتقاداتی روبرو شده است.

مایکل مادِر زبان شناس در دانشگاه برن و مدیر علمی انجمن آلیس کوبر سوئیس برای رمزگشایی سیستم های نوشتاری باستانی به دویچه وله می گوید: تا زمانی که شواهد روشنی ارائه نشود خط ایلامی خطی به طور کامل رمزگشایی نشده باقی خواهد ماند. تا کنون تنها 15 کاراکتر با تلفظ شناخته شده و 19 پیشنهاد قابل قبول وجود دارد. ممکن است کار دوسه کاراکتر های بیش تری را به فهرست پیشنهادات اضافه کند. با این وجود، تا زمانی که عملکرد و تلفظ تمام کاراکتر ها را ندانیم نمی توانیم با اطمینان از دانستن چیزی سخن بگوییم.

مادِر هم چنین درباره اظهارات دوسه مبنی بر این که خط ایلامی صرفا آوانگارانه بوده به طور قابل توجهی ابزار تردید نمود و اضافه نمود:تحلیل های ریاضی نشان می دهند که سیستم نوشتاری خطی ایلامی تنها از 70 درصد کاراکتر های آوایی تشکیل شده و بقیه کاراکتر ها در شکل نشانه و واژگان بوده اند.

این که آیا دوسه درست می گوید یا خیر در حال حاضر پرسشی بی پاسخ است. با این وجود، در ماه اکتبر متخصصان سیستم های نوشتاری باستانی در کنفرانسی در نروژ حضور خواهند یافت تا درباره این کشف با یکدیگر بحث کنند.